Nyrud, May Tove: Holmeegenes – familien Pedersen og fotografiene. Stavanger 2012.
Museum Stavanger Årbok 2010 presenterer ein artikkel om fotografia etter Stavanger-familien Pedersen på Holmeegenes. Det omfattande og mangearta fotografiske materialet går frå 1870-åra til litt inn på 2000-talet, men mesteparten skriv seg frå perioden ca. 1915 – 1950. Museum Stavanger har dei siste åra utført ei omfattande registrering og digitalisering av alt innbuet på eigedommen Holmeegenes, både gjenstandar, boksamlinga, husarkivet og det fotografiske materialet etter familien som budde der.
May Tove Nyrud presenterer fotografia som etnologisk kjeldemateriale. Lesaren kan til eksempel følgja forfattaren gjennom dei ulike romma i heimen og lesa om kva slags fotografitypar det var på kontoret til husfaren, i dei tre stovene i huset, eller på soveromma, dei mest private romma. Den rikt illustrerte artikkelen viser også korleis fotografia vart brukte i dei ulike romma. Forfattaren plasserer også familiebileta i ein fotografihistorisk og i ein byhistorisk samanheng.
Artikkelen er eit eksempel frå Rogaland på boka til etnologen Oddlaug Reiakvam, Bilderøyndom, røyndomsbilde (1997). Denne etnologiske innfallsporten til fotografihistoria viser på fleire måtar kor viktig fotografiet er som kjeldemateriale innafor fleire fagområde. Artikkelen Holmeegenes – familien Pedersen og fotografiene kan vera til inspirasjon for andre etnologar og historikarar, sjølv om det ikkje finst så mange vel bevarte privatmiljø i Rogaland som Holmeegenes å bruka som studieobjekt.
Utgjevar: Museum Stavanger. 2012. ISBN 978-82-90054-7-4
Norsk Kulturråd lanserte den nye publikasjonen Fotojuss for arkiv, bibliotek og museum, ABM-rapport nr. 72, den 13. februar 2012. Rapporten er resultat av et samarbeidsprosjekt mellom kulturrådet, Riksarkivet og Nasjonalbiblioteket.
Usikkerhet rundt opphavsrett, personvern etc. i forbindelse med digitalisering og publisering av fotografier hindrer ofte fotobevaringsinstitusjoner fra å tilgjengeliggjøre materiale for publikum, men med denne publikasjonen har vi fått et godt verktøy og oppslagsverk til denne jobben.
Fotojuss veileder oss i lovverk som gjelder fotografier, men jussen gir ofte ikke alle svar. Heftet gir oss derfor noen praktiske eksempler på hvordan vi kan tenke og praktisere skjønn der det er nødvendig. Fotojuss skal være et ”levende dokument”, som skal legges ut på nettet og oppdateres ved behov.
Utgjevar: Norsk Kulturråd i samabrneid med Riksarkivet og Nasjonalbiblioteket. ISBN 78-82-8105-097-3
Torgnesskar, Per Olav (red.): Fotojuss for arkiv, bibliotek og museum. Oslo 2012.
Usikkerhet rundt opphavsrett, personvern etc. i forbindelse med digitalisering og publisering av fotografier hindrer ofte fotobevaringsinstitusjoner fra å tilgjengeliggjøre materiale for publikum, men med denne publikasjonen har vi fått et godt verktøy og oppslagsverk til denne jobben.
Fotojuss veileder oss i lovverk som gjelder fotografier, men jussen gir ofte ikke alle svar. Heftet gir oss derfor noen praktiske eksempler på hvordan vi kan tenke og praktisere skjønn der det er nødvendig. Fotojuss skal være et ”levende dokument”, som skal legges ut på nettet og oppdateres ved behov.
Noen råd som kom på lanseringsseminaret:
– Start med det uproblematiske – det som har falt i det fri, og hvor avbildede personer pr. i dag er født rundt 1910 eller tidligere. Det er nok å ta av!
– Lag gode bruksavtaler når materiale tas inn, evt. innhent tillatelser.
– Akseptér en viss risiko ved publisering, men ha klare rutiner (policy) for tiltak ved klager. Husk at det er lettere å kompensere for brudd på opphavsretten (f. eks ved å gi vederlag eller fjerne materiale), enn å kompensere for brudd på personvern (krenkelser kan være uopprettelige).
– Hvis du er i tvil: spør juristene på Nasjonalbiblioteket!
Den 19. årgangen av det fyldige og historieskriftet til dei tre sogelaga i Vindafjord kommune inneheld mellom anna to fotograf-artiklar.
Alice Archer
Trygve Brandal ved Ryfylkemuseet presenterer artikkelen Alice Archer – den engelske ryfylkefotografen. Mrs. Archer (1855-1936) ferierte på Sand i Suldal saman med familien sin mest kvar sommar mellom 1884 og 1914. Både ho og ektemannen Walther Archer var ivrige laksefiskarar. Men Alice Archer var også ein dyktig amatørfotograf. Ho fotograferte naturleg nok mest i området rundt feriebustaden på Rophaug i Sand. Men familien besøkte også andre bygder i Ryfylke med den staselege seglskuta si. Då hadde Alice Archer kameraet med seg.
Ryfylkemuseet tek vare på det bevarte, fotografiske materialet etter Alice Archer, til saman 634 positivar i to albumar. Der finst det i alle fall ni fotografi frå ulike stader i dagens Vindafjord kommune. Fem av desse kan du sjå i Vindetreet saman med fyldige illustrasjonstekstar.
Vil du sjå alle dei 634 fotografia etter Alice Archer ved Ryfylkemuseet, kan du gå til Søk i bildedatabase øvst til høgre her på nettsida vår og skriva Archer i søkefeltet. Om du vil sjå eit større utval av fotografia til Archer saman med fyldige tekstar, kan du gå til Nettutstillingar nede til høgre på nettsida, og til utstillinga Fotosamlinga etter Alice Archer. Saman med Archer-biografien i Vindetreet gir fotografipresentasjonen og nettutstillinga eit interessant bilete av ei engelsk kvinne som faktisk var ein av dei første landskapsfotografane i Ryfylke på 1800-talet.
Waldemar Eide
Lisbet Risa ved Statsarkivet i Stavanger presenterer artikkelen Fotografen Waldemar Eide – med utsyn frå Stavanger til Vats og resten av Europa. Waldemar Eide (1886-1963) er ein av dei mest kjende eldre portrettfotografane i Noreg. Men i samtida var Eide mykje meir enn ein høgt verdsett portrettfotograf representert på mange utstillingar i inn- og utland, og med mange førstepremiar og utmerkingar. Han var først og fremst ein dyktig atelier-fotograf med eige firma i Stavanger i åra mellom 1906 og 1953. Tusenvis av rogalendingar oppsøkte atelieret hans i løpet av dei 47 åra han var fotograf i byen. Eide tok også på seg fotooppdrag for offentlege etatar, bedrifter, skular og organisasjonar i denne perioden.
Firmaarkivet etter Eide er ikkje bevart i dag, og denne kjende fotografen har ennå ikkje fått sin eigen biografi. Denne artikkelen samlar og presenterer dei viktigaste trådane i livsveven hans. Eide ferierte med familien sin i Nedre Vats i Vindafjord i alle år frå før 1920. Han både teikna, mala og fotograferte under sommaropphalda der og var ein velsett gjest i alle bygdene i nåverande Vindafjord kommune.
Illustrasjonane i Vindetre-artikkelen er ikkje dei kjende kunstnarportretta til Eide, men maleri og fotografi med tilknyting til familiemannen Eide og til sommaropphalda i Nedre Vats.
Utgjevar: Sandeid, Vikedal og Imsland sogelag, Skjold og Vats sogelag og Vikebygd sogelag.
ISSN: 0805-4878
Vindetreet inneheld 27 oppslag og artiklar. Heftet har 100 sider og er trykt i fargar i A4-format. Det kan kjøpast ved å besøka heimesida til Vindetreet: www.vindetreet.com
Vi vil gjerne presentera ei svensk bok om fotografihistorie og fotobevaring. Sjølv om Stora boken om familjebilder vender seg mot lesarar i Sverige, er ho i like stor grad aktuell for oss i Noreg. Vi har nemleg ikkje ei tilsvarande norsk bok. Fotografihistoria er på mange måtar felles for begge landa, ikkje minst den tekniske utviklinga. Men også fotografitypar og motivgrupper er dei same. Derfor vil vi her i Noreg ha stort utbytte av å studera denne flotte og uvanleg rikt illustrerte boka.
Bjørn Axel Johansson er både fotograf og fotohistorikar. Dette merkar vi på den interessante og litt uvanlege måten han presenterer fotografihistoria på. Dette er nemleg boka om Vardagens fotografi. Johansson tek utgangspunkt i den store og ofte ueinsarta gruppa familiefotografi som gjerne finst heime hos foreldra og besteforeldra våre, men gjerne gøymde eller stua bort i øskjer på loft eller kjellar. Dette er fotografi som representerer mange forskjellige teknikkar og motivgrupper. Gjennom boka lærer forfattaren oss korleis vi kan identifisera fotografia når vi kjenner den fotografihistoriske utviklinga. Dermed lærer han oss også at slike familiefotografi-samlingar representerer historiske skattsamlingar.
Boka er ikkje lagt opp strengt kronologisk, om ho likevel tek for seg fotografihistoria tiår for tiår, frå 1839 til dagens digitale fotografi. Boka presenterer nemleg fotografihistoria på ein spennande måte ved mange tema-kapittel, ikkje minst innan den fototekniske utviklinga. På ein enkel og interessant måte reint pedagogisk lærer forfattaren oss om ulike kameratypar, negativ- og positivtypar og om motivgrupper. Vi kan også lesa om både kjende og ukjende svenske fotografar og fotofirma. I praksis var desse ikkje ulike dei norske fotografane. Dei hadde den same interessa for faget sitt og det same tekniske utstyret.
Dette er ei bok som vi trur mange vil ha glede og nytte av å studera.
Utgjevar: Historiska Media, Box 1206, 221 05 Lund, Sverige
Det nasjonale fotografimuseet, Preus museum, har ei stor og sjeldan samling av internasjonale kunstneriske fotografi. Hausten 2010 opna museet ei utstilling der temaet er piktorialismen. Piktorialismen var ei internasjonal stilretning som dominerte innan fotografiet i åra frå om lag 1880 og til i 1930-åra. Fotografia skulle sjå ut som maleri. Dei hadde som oftast mjuke kontrastar og var resultat av ei fin lyssetting. Dette var dei maleriske fotografia si tid.
Til utstillinga publiserte museet også ein omfattande og rikt illustrert katalog eller bok på 190 sider. Utstillinga viser over 200 fotografi, alle frå samlingane til Preus museum. Heile 113 av fotografia finst også i boka. Dette er arbeida til 50 fotografar frå inn- og utland. Ti fotografar har fått større presentasjonar på utstillinga. I denne utvalde gruppa finn vi Waldemar Eide (1886-1963) frå Stavanger og to andre norske fotografar, Thomas Blehr (1875-1949) og Olaf Christoffersen (1899-1984). Dei kjende utanlandske fotografane er svensken Henry B. Goodwin (1878-1931), Heinrich Kühn (1866-1944) og Rudolf Sulke (1885-1964) frå Østerrike, Léonard Misonne (1870-1943) frå Belgia, Edward J. Steichen (1879-1973) og Karl Struss (1886-1981) frå USA og Frank Meadow Sutcliffe (1853-1941) frå Storbritannia. Alle desse fotografane var både nyskapande og villige til å eksperimenta med motiva sine. Nå i ettertid ser vi at dei laga noko av det beste som er skapt i fotografihistoria. I dette selskapet finn vi også fleire av fotografia til to andre norske fotografar; Anders B. Wilse og zoologen Robert Collett.
For oss i Rogaland er det interessant å sjå at Waldemar Eide vert presentert med om lag 12 fotografi, dei fleste portrett. Mange av desse finst også i katalogen saman med ein kort biografi om Eide. Fotografia til Eide og omtalen av fotografia hans viser at han både hadde kontakt med, og at han var på full høgd med dei andre, kjende internasjonale fotografane.
Utgjevar: Preus museum i samband med utstillinga med same namnet.
Forfattarar: Hanne Holm-Johnsen, Jens Gold og Marthe Marie Strand
ISBN: 978-82-92999-03-5
Boka kan kjøpast direkte frå Preus museum, postboks 254, N-3192 Horten.
Utstillingsperiode: Preus museum 3. okt. 2010 – 20. mars 2011.
Preus museum: Kunst eller kitsch? Piktorialisme i Preus museums samling.
I 2003 kom første utgåva av heftet Digitalisering av fotosamlinger. Dette var også første nummer i den etter kvart lange serien av ABM-skrift; orienterings- og rettleiingspublikasjonar frå ABM-utvikling.
Digitalisering av fotosamlinger vart i 2003 godt motteke i det norske fotobevaringsmiljøet. Det gav ei grundig og instruktiv innføring i eit då relativt nytt fagområde ved norske bevaringsinstitusjonar. Hege Oulie leia arbeidet med første utgåva og har også ført denne reviderte utgåva i pennen. Sidan 2003 har det nemleg skjedd større endringar innan fotobevaringsområdet, både regionalt og nasjonalt, og ikkje minst endringar innan sjølve datateknologien. Dette var bakgrunnen for at ABM-utvikling nå har satsa på ei revidert og utvida utgåve av digitaliseringsheftet.
Kontakt ABM-utvikling om du ønkjer eksemplarar av ABM-skrift # 55.
Sigrid Lien er velkjend i det norske fotobevaringsmiljøet. Saman med Peter Larsen, båe tilknytta Universitetet i Bergen, gav ho i 2007 ut boka Norsk fotohistorie. Frå daguerreotypi til digitalisering.
Boka Lengselens bilder med til saman 263 fotografi frå og av utvandra nordmenn i USA er ikkje ei tradisjonell biletbok, men resultat av eit studieprosjekt tilknytta paraplyprosjektet Fotografiet i kulturen ved Universiteta i Bergen og Trondheim. Sigrid Lien og kollegaen, etnologen Eva Reme, har vore på fleire studiereiser i eldre norske innvandrarområde i USA. Der har dei kartlagt norsk-amerikanske fotografar og produkta deira ved besøk i arkivinstitusjonar, museum og i private samlingar.
Sigrid Lien har også sett på kva rolle Amerika-bileta spela i norske bygdelag med stor utvandring til USA på 1800-talet og framover. Her har ho særleg konsentrert seg om Setesdal. Men boka presenterer også fleire eksempel frå Jæren.
Boka har åtte kapittel i tre overordna tema:
-Dei tapte samanhengane: Om forholdet generelt mellom Amerika-brev og bilete.
-Amerikafotografane, dei norsk-amerikanske fotografane, som historiefortellarar gjennom bileta deira.
-Fotografialbumet som historiefortellar med ein presentasjon av bevarte Amerika-fotografi i norske bygdemiljø.
Med boka presenterer Sigrid Lien eit for oss til no ukjent norsk-amerikansk fotografmiljø i USA. Dei fleste av oss har eit forhold til eldre Amerika-bilete i album og brev her i landet. Denne boka set desse bileta i ein fotografihistorisk samanheng i det tradisjonelle norsk-amerikanske miljøet i USA, og gir oss også interessant, ny kunnskap om Amerika-bileta sin rolle i landet vårt.
Utgjevar: SAP c/o Spartacus Forlag 2009-07-01
Boka kan kjøpast i bokhandelen.
Lien, Sigrid: Lengselens bilder. Fotografiet i norsk utvandringshistorie
Boka Postkort frå Dalane presenterer om lag to hundre postkort frå dei fire kommunane i Dalane, Eigersund, Sokndal, Lund og Bjerkreim.
Ein stor del av korta i boka, om lag 78, er frå byen Egersund. Men Egersund stod nok også i ei særstilling før på postkortområdet. Byen var trafikk-knutepunkt for Dalane og for søre delen av Jæren, både som endestasjon for Jærbanen og med dampskipskaien der kystruta hadde fast stoppestad på turen mellom Stavanger og Oslo. Egersund var også fiskeriby før. Dermed hadde mange bruk for å senda postkort frå Egersund. Men kommunane i Dalane hadde ingen store turistattraksjonar, som Suldalsporten og Preikestolen i Ryfylke. Dermed finst det ikkje store mengder postkort frå Dalane der eitt og same motivet går igjen. Det er den gode breidden i motivvalet som utmerkar postkorta frå kommunane i Dalane. Dei fleste korta viser lokale bygdesentra og lokale bygningsmiljø. Det er også slike motiv som er interessante for oss i dag. Saman med lokale ressurspersonar i kommunane har Rolf Mong produsert ei verdifull lokalhistorie både i tekst og bilde. Boka har ei enkel og fin grafisk utforming og ein høg trykkekvalitet.
Utgjevar: Dalane Tidende 2008
Kan kjøpast frå: Dalane Tidende og hos lokale bokhandlarar.
Mong, Rolf: Hilsen fra Dalane. Gamle postkort fra Egersund, Sokndal, Lund og Bjerkreim
Utstillinga og den store boka 80 millioner bilder – Norsk kulturhistorisk fotografi 1855-2005 er eit samarbeidstiltak mellom Nasjonalbiblioteket i Oslo og Preus museum, det nasjonale fotomuseet i Horten og resultat av ein nasjonal dugnad. I juni 2007 fekk nemleg alle bevaringsinstitusjonar i landet spørsmål frå Nasjonalbiblioteket og Preus museum om å senda inn forslag på fotografisk materiale i seriar frå offentlege og private arkiv. Materialet skulle visa breidda i norsk bruksfotografi.
Utstillinga og boka presenterer ein eller fleire fotografiseriar frå 35 ulike bevaringsinstitusjonar i landet. Rogaland er representert med fotografi frå tre privatarkiv frå Statsarkivet i Stavanger: fotofirmaet Hannchen Jacobsen & Co A/S, Stavanger Turistforening og bedriftsarkivet Rosenberg Mekaniske Verksted A/S. Alle seriar har korte introduksjonskapittel.
Boka har også fem interessante kapittel om fotofaglege tema; Fotografier og historie, Kunsthistoriens fotografiske objekt, Fotografiet mellom modernisering og modernismeog Arkivets estetikk. Dessutan har boka fyldige litteratur- og referanselister, også til dei enkelte fotoseriepresentasjonane.
Utgjevar: Nasjonalbiblioteket og Preus museum.
Redaktørar: Jonas Ekeberg og Harald Østgaard Lund.
Press forlag 2008.
80 millioner bilder – Norsk kulturhistorisk fotografi 1855-2005
